Van Beilen naar Kamp Westerbork

En zo is het 3 mei geworden en tijd om af te reizen naar Drenthe voor m'n laatste dag op het Westerborkpad. Ik heb voor 2 nachten een hotelletje in Elp besproken en ik zou natuurlijk donderdag op m'n gemakje daar naar toe kunnen rijden. Maar ik zat voor mezelf toch nog met een dilemma. Als ik namelijk op 4 mei in Westerbork aankom, wil ik ook echt iedere meter van het pad gelopen hebben. En hoewel ik in de proloog best wel aan het aantal kilometers ben gekomen, heb ik daar toch een paar puntjes gemist.

Ik besluit dus om de proloog donderdag 3 mei voor de 2e keer te gaan lopen. Daarna ga ik met de auto zo'n beetje globaal het hele pad langs en bezoek hier en daar nog een paar plekjes die bijzondere indruk op me hebben gemaakt. Wordt het dus toch nog vroeg opstaan de 3e mei …

Om 6 uur vertrek ik weer van huis en dit keer stal ik Kiaatje in Diemen en neem vandaar de trein naar Amsterdam Centraal. Dit keer staat de proloog wel netjes in m'n GPS en ik heb nu dan ook geen enkel probleem met de route gehad. Ook de markering was nu prima in orde. En zo heb ik alsnog een paar historische punten op de foto kunnen zetten, die heb ik tussengevoegd in het album van de eerste wandeldag. Helaas is het vandaag niet zulk mooi weer als toen, maar ook een stad in zo'n beetje grijzig weer heeft wel wat, vind ik!

Na de proloog drink ik tegenover de Hollandsche Schouwburg weer koffie bij Café Koosje en dan wandel ik via een snellere weg terug naar het Centraal Station. Daar heb ik snel de trein terug naar Diemen en daar bezoek ik nogmaals het Joodse kerkhof. Dit keer ga ik met de auto ook naar het tweede deel van deze begraafplaats, aan de andere kant van de weg. Dit deel zit officieel dus niet in de wandelroute, maar nu ik hier toch met de auto ben heb ik dit deel gelijk ook maar even bekeken. Hier is ook het veld met de 400 urnen waarover in het Westerborkpadboekje wordt gesproken.

Verder breng ik vandaag nog een uitgebreid bezoek aan Kamp Amersfoort, drink opnieuw een overheerlijke Latte Machiato bij station Amersfoort, koop nog een extra sleutelhanger in de Sjoel in Elburg, eet een zalig ijsje eveneens in Elburg en dan ga ik naar Hattem om het graf te bezoeken van het echtpaar, waarvan de vrouw het maar niet kon laten om haar kinderen te bezoeken. Ik laat daar twee steentjes achter om te laten weten dat ze niet vergeten zijn, in tegendeel, hun verhaal staat in m'n geheugen gegrift!

Tot m'n verrassing stuurt BramBram me over de IJsselbrug en dan gaat het min of meer linea recta naar Elp. Het hotel ziet er gezellig uit en ik neem m'n intrek in een mooie ruime kamer. Ik pak al m'n spulletje uit en dan ga ik naar Hooghalen om poolshoogte te nemen waar de bus morgen precies vertrekt. Want ik ben de laatste tijd wel een geroutineerd treinreiziger geworden, maar een bus vanuit een Drents dorp is natuurlijk weer een heel ander verhaal …

Ik zoek eerst de bushalte op en dan rijd ik met Kiaatje naar Kamp Westerbork en neem de kilometerstand op. 2,2 km. Prima, ik moet morgen dus op een half uurtje lopen rekenen, de bus vertrekt om 09.36, zeeën van tijd om rustig te ontbijten!

Ik ga terug naar het hotel en eet daar wat broodjes die ik onderweg gekocht heb. Helaas krijg ik op de kamer geen verbinding met internet, maar beneden in het restaurant wel. Onder het genot van een kopje koffie werk ik m'n sociale media even bij en bekijk ik het nieuws. Dan leg ik al m'n spulletje voor de volgende dag klaar, spring nog even onder de douche en kruip dan lekker m'n bedje in. Als ik het licht uit doe, blijkt dat het hier héééérlijk donker is!

Ik slaap als een roos en ik ben nog voor de wekker afloopt wakker. Rond 8 uur daal ik de trap af voor het ontbijt, lekker met een eitje, een hard broodje en natuurlijk twee kopjes koffie! Nog even m'n rugzak gecheckt of ik echt alles heb en dan op weg voor de laatste etappe!

Mooi op tijd parkeer ik Kiaatje bij het Herinneringscentrum en wandel via één lange rechte weg naar Hooghalen. Het regent een beetje en ik zet de plu er maar bij op. Het is de eerste regen die ik heb op het Westerborkpad en eigenlijk telt dit niet mee natuurlijk: ik loop nog niet op de route, alleen nog maar naar de bushalte om van Hooghalen naar Beilen te gaan!

En zie: bij de bushalte in Hooghalen aangekomen wordt het droog en het is de rest van de dag droog gebleven, hoewel het wel erg somber was. De bus is mooi op tijd en het blijkt een grote bus te zijn, helemaal voor mij alleen! Op m'n OV-chipkaart die ik verleden jaar voor de Nacht van de Vluchteling heb gekocht staat nog voldoende saldo en na een sightseeing door Beilen stopt de bus netjes voor het station. Mission Bus accomplished!

Al vrij snel na de start kom ik op het terrein van de Psychiatrische Inrichting Beileroord. Tijdens de razzia van 2 op 3 oktober 1942 op de Beilense Joden zijn hier ook Joodse psychiatrische patiënten opgehaald. Op het terrein is een "mijmerpad" aangelegd, dat leidt langs diverse kunstwerken, variërend van beelden tot vrolijk gekleurde glasmozaiëken.

Ik kom diverse mensen tegen die duidelijk niet voor hun plezier hier aan het wandelen zijn en als ik aan het eind langs de gesloten en bewaakte afdeling kom, vraag ik me af of hier ook criminelen zijn gevestigd of alleen mensen die een gevaar zijn voor zichzelf. Ik krijg altijd een beetje de kriebels van dit soort instellingen. Mijn oma heeft de laatste maanden van haar leven in zo'n soort tehuis doorgebracht en ik weet nog goed hoe vreselijk ik het vond dat alle deuren achter je op slot gingen, en dan was ik alleen nog maar op bezoek …

Iets verderop kom ik nog langs een Joodse Begraafplaats, maar hier is het hek op slot en kan ik alleen een fotootje van afstand maken. Dan ga ik Beilen uit en kom op een ellenlang fietspad langs de weg te lopen, die ik daarnet met de bus heb gereden. Gelukkig is het niet erg druk op deze weg, ik heb weinig last van het verkeer en verder hou ik wel van lange, rechte wegen!

Ik passeer het Oranjekanaal, hierover werden in de oorlog voedsel en bouwmaterialen naar Kamp Westerbork vervoerd. In 1945 vormde het kanaal de laatste hindernis voordat de Canadezen het kamp konden bevrijden. Vlakbij het kanaal staat een cafeetje, maar dat blijkt (nog) potdicht te zijn. Jammer, ik had wel trek gehad in een bakkie!

Vlak voordat ik in Hooghalen arriveer, volgt de route nog een lusje door een stukje bos en hei, het Heuvingerzand. Best een aardig stukje en een leuke afwisseling van de lange weg die ik net heb gehad. Dan kom ik weer een stukje evenwijdig met de spoorlijn te lopen en vlak voor de spoorwegovergang heeft hier vroeger treinstation Hooghalen gelegen.

In de eerste maanden dat kamp Westerbork bestond, was er nog geen directe treinverbinding. De Joden moesten vanaf hier met al hun hebben en houwen naar het kamp lopen. Ook de deportatietreinen vertrokken van hier. Pas in november 1942 werd de aftakking van de spoorlijn naar het kamp in gebruik genomen.

Ik ben nu weer terug in Hooghalen, aan de finish van etappe 30 en ga bij Het Wapen van Schotland een kopje koffie drinken. Ik ben dol op Schotland en de Schotse gebruiken en ik geniet binnen van heerlijk Schotse muziek. Achter de bar staan tientallen verschillende whiskyflessen en ik probeet m'n favoriet van vroeger, Glenmorancie, te ontdekken. Was toch een mooie tijd, m'n verblijf in Schotland …

Dan is het tijd om aan de allerlaatste etappe te beginnen. Ik heb inmiddels besloten om het pad eerst helemaal af te lopen en dan terug te lopen naar het Herinneringscentrum. Hoewel ik eerst van plan was om de laatste meters met de stille tocht te doen, ben ik toch tot de conclusie gekomen dat ik wil finishen zoals ik het hele pad gewandeld heb: alleen. Ook vind ik het niet leuk om m'n oorkonde al te gaan halen als ik nog niet echt bij het eindpunt ben geweest. De stille tocht van vanavond, wordt dan een extraatje, de kroon op het werk, zeg maar!

Ik wandel Hooghalen uit en volg nu het tracé van de aftakking van het spoor naar het kamp. Die weg is nog steeds te lopen, alleen gaat het eerste gedeelte nu door een soort bungalowpark. Ik vind de huisjes eigenlijk wel enorm groot voor vakantiebungalows en vind het dan ook een schril contrast met de plaats waarnaar ik onderweg ben … Wel staan hier mooie rododendrons in bloei, prachtig met die regendruppels er nog op!

Na dit park gaat het door het bos en dan kom ik bij het Herinneringscentrum. Voorlopig laat ik dit nog even rechts liggen en volg de weg naar het kamp. Ik ben trouwens al verschillende borden tegen gekomen naar het kamp, wit-met-zwarte, blauw-met-bruine, en nu wit-met-rode. Ook zie ik borden staan naar de parkeerplaats voor de herdenking van vanavond. Dan zal het hier ongetwijfeld drukker zijn, maar nu heb ik de weg voor mezelf. En ik bedenk me dat ik er goed aan heb gedaan om deze laatste kilometers alleen te doen.

En dan staat daar het bord met "Kamp Westerbork, 200 meter" en ben ik bij de laatste markering aanbeland. Nog geen 3,5 maanden geleden heb ik hier foto's staan maken van Johan Vellinga die de laatste markering hier aanbracht en nu heb ik het hele pad al achter de rug!

Ik kan nu rechtstreeks naar het eindpunt van de spoorlijn lopen, via de "Boulevard des Misères", maar ik wandel het hele kamp door, en maak foto's, veel foto's … Van de strafbarakken, van de prikkeldraadversperringen, van de wachttoren, van de latrine, van de appèlplaats en van de laatste groeten die de gevangenen aan hun dierbaren schreven …

En dan ben ik echt bij het eindpunt aangekomen en ik lees de (vertaalde) tekst op de steen bij het monument: Zij belaagden ons bij elke schrede, zodat wij over onze pleinen niet gaan konden, ons einde was nabij, onze dagen waren vervuld, ja, ons einde was gekomen. Op de steen met de Joodse tekst leg ik een steentje. En zo komt hier ook een einde aan een prachtige wandeltocht …

Ik vraag een voorbijgangster of zij een foto van me wil maken bij het stootblok en hang de sleutelhanger die ik in Elburg heb gekocht aan m'n rugzak. Ook bekijk ik even de voorbereidingen die RTV Drenthe aan het maken is voor de herdenking van vanavond en dan besluit ik terug te lopen naar het Herinneringscentrum.

Ik heb de laatste tijd nog contact gehad met Jan Dokter, de initiatiefnemer van het pad, en verwacht dat hij in het Herinneringscentrum aanwezig zal zijn. En ja hoor, als ik daar aan kom wandelen staat hij mij op te wachten met een bos prachtige bloemen! Natuurlijk gaan we samen even op de foto en dan gaan we aan de koffie.

Jan schrijft een boodschap in m'n wandelboekje en dan gaan we samen m'n oorkonde ophalen. Toevallig staat daar ook net de directeur van het Herinneringscentrum, Dirk Mulder, en Jan stelt me aan hem voor. Ook hij is enthousiast over het feit dat ik het hele pad heb gewandeld en vult eigenhandig mijn naam in op de oorkonde. Jan maakt een foto terwijl ik de oorkonde overhandigd krijg en eigenlijk vind ik dat ik afschuwelijk sta te kijken op die foto, maar ja, het is wel mooi om te hebben natuurlijk!

Dan eten en drinken we nog wat en dan is het tijd om naar de ingang van het kamp te wandelen om daar deel te nemen aan de stille tocht. Dit keer gaan we niet via de asfaltweg, maar lopen via het Melkwegpad, een pad waarbij je op de juiste schaal voorbij de planeten van ons zonnestelsel loopt. Tenslotte ben je hier ook vlakbij de radiotelescopen van Westerbork, deze staan vlak naast het kamp. Vanavond tijdens de herdenking zullen de telescopen in de "rouwstand" worden gezet.

Bij de ingang van het kamp moeten we nog een uur wachten tot de stille tocht begint, en ik merk dat ik van stilstaan toch meer last in m'n rug krijg dan van lopen! Het wordt behoorlijk druk en als we dan uiteindelijk om 19.15 het kamp inwandelen, is het indrukwekkend stil.

Aangekomen bij het monument worden daar de namen opgelezen van kinderen die uit het kamp gedeporteerd zijn, na iedere naam wordt er een klok geluid. Er zijn een aantal sprekers, er wordt een gedicht voorgedragen en een lied gezongen.

Dan wordt de kaddisj uitgesproken, een lofzang op God. Het wordt door een naaste gezegd bij het overlijden en begraven. Door de kaddisj tonen de nabestaanden dat zij bereid zijn de Joodse tradities en de waarden waar de overledene voor stond, in hun eigen leven voort te zetten. Hier wordt de kaddisj uitgesproken door Joop Waterman, die hier in 1943 in het kamp is geboren.

En dan twee minuten stilte
Oorverdovende stilte

Na de twee minuten stilte wordt de Last Post gespeeld, met dit signaal wordt eer gebracht aan de gesneuvelde militairen en de Canadese bevrijders van het kamp. Na de Last Post worden er kransen en bloemen gelegd op de rails voor het stootblok. Tijdens deze bloemlegging wordt er mooie instrumentale muziek ten gehore gebracht.

En dan zit het erop, op deze manier is er een prachtig einde gekomen aan een schitterende wandeltocht die al met al twee en een halve maand heeft geduurd. Momenten van bezinning zijn afgewisseld door momenten van plezier, er waren voor mij persoonlijk ook veel momenten van herkenning en herinnering en qua weersomstandigheden heb ik in die paar maanden vier seizoenen meegemaakt. Het is in alle opzichten een mooie belevenis geweest, waaraan ik nog vaak zal terugdenken!